بسم الله الرحمن الرحیم
رساله علمی سطح ۳
عنوان رساله: بررسی تطبیقی روش تفسیر قرآن به قرآن در تفسير أضواء البيان و الميزان
استاد راهنما استاد حجت الاسلام و المسلمین محمدمهدی فیروزمهر استاد مشاور استاد حجت الاسلام و المسلمین سید اسدالله موسوی عبادی
محقق روح الله معصومیان
سال ۱۳۹۷
چکیده
روش تفسیر قرآن به قرآن یکی از روشهایی است که با شروع وحی توسط پیامبر (صلی الله علیه و آله) آغاز شد و در حال حاضر نیز مورد توجه جدی مفسرین قرآن کریم میباشد خصوصاً در دو قرن اخیر مورد توجه مفسران بزرگی مانند علامه طباطبایی و محمد امین شنقیطی بوده است که هر دو مفسر در مقدمه تفسیر خود این روش تفسیری را اساس کار خود قرار داده اند و تمام سعی خود را این مطلب گذاشته اند که تا می توانند از این روش استفاده نمایند. این پایان نامه چهار فصل خواهد داشت که به ترتیب عبارتند از: فصل اول کلیات و مفاهیم و پیش نیازها و اقسام روش تفسیر قرآن به قرآن پرداخته شده است. فصل دوم درباره گونه های استفاده شده این روش تفسیری و در فصل سوم درباره نقاط اشتراک و افتراق این دو مفسّر پرداخته و در فصل چهارم به آسیب شناسی این روش تفسیری پرداخته شده است.
هدف از این پایان نامه این بوده است که به این نتیجه برسیم که طبق ادعای هر کدام در مقدمه تفسیر خود، این دو مفسّر بزرگ اهل تشیع و عامه به چه اندازه در تفسیر خود از این روش تفسیری استفاده کرده اند و چقدر در این روش تفسیری موفق بوده اند و بدون هیچگونه تعصبی می توان اعلام نمود که بیشترین مفسری که به شهادت برخی از بزرگان تا به حال توانسته از این روش تفسیری استفاده حداکثری نماید صاحب تفسير الميزان بوده است. البته در تفسیر برخی از آیات نیز شنقیطی استفاده هایی برده است که حضرت «علامه» توجه لازم را نداشته اند. نویسنده رساله حاضر تمام تلاش خود را به کار برده و به تفسیر این دو مفسّر مراجعه و به مطالعه آنها پرداخته و به نتایجی رسیده است و با توجه به گرایشهای تفسیری مانند گرایش مذهبی نقاط اشتراک و افتراقهایی بین این دو مفسّر وجود دارد به عنوان نمونه شنقیطی تمایل خاصی به سلفیه داشته لذا در تفسیر خود از گرایشها و دیدگاههای این مذهب بسیار سخن گفته است.
واژگان کلیدی: أضواء البیان، تفسیر تفسیر قرآن به قرآن، شنقیطی، طباطبایی، المیزان
فهرست مطالب
مقدمه
فصل اول: کلیات مفاهیم و پیشنیازها
گفتار اول: کلیات
۱. بیان مسئله
2. سؤالات اصلی و فرعی
3. فرضیه تحقیق
4. اهداف و فوائد تحقیق
5. پیشینه تحقیق
٦ . روش تحقيق
گفتار دوم: مفاهیم
1. تفسیر در لغت و اصطلاح
2. تفسير تطبيقى
3. روش در لغت و اصطلاح
4. روشهای تفسیر قرآن ...........
5. روش تفسیر قرآن به قرآن
٦. روش تفسیر قرآن به قرآن در دیدگاه «علامه» و «شنقیطی»
گفتار سوم: پیشنیازها
الف) معرفی تفسیر و مفسّران عنوان رساله
1. معرفى تفسير الميزان في تفسير القرآن و علامه طباطبایی
2. معرفی تفسیر أضواء البیان و محمد امین شنقیطی
ب) منابع الميزان و أضواء البيان
۱. قرآن
2. سنت
3. عقل
4. لغت
5. تاریخ
٦. دستاوردهای تجربی
ج) اقسام تفسیر قرآن به قرآن
۱) اقسام تفسیر قرآن به قرآن از نگاه حضرت علامه طباطبایی
۲) اقسام تفسیر قرآن به قرآن از نگاه شنقیطی
فصل دوم: گونه های روش تفسیر قرآن به قرآن در المیزان و أضواء البیان
گفتار اول: روشهای تفسیر آیات با تناسب ظاهری
الف) تفسیر آیات متشابه به وسیله آیات محکم
دیدگاه علامه طباطبایی
دیدگاه شنقیطی
رویکرد شنقیطی در تأویل آیات متشابه
ب) تقیید آیات مطلق به وسیله آیات مقیّد
عملکرد علامه طباطبایی
عملکرد شنقیطی
ج) تخصیص آیات عام با آیات خاص
عملکرد حضرت علامه طباطبایی
عملکرد شنقیطی»
د) تفسیر آیات مجمل با آیات مبین
عملکرد حضرت علامه طباطبایی
عملکرد شنقیطی
ه) تعیین مصداق یا مصادیق آیه به وسیله آیات دیگر
عملکرد حضرت علامه طباطبایی
عملکرد شنقیطی»
و) توجه به آیات مشابه در لفظ یا محتوا
عملکرد علامه طباطبایی
عملکرد شنقیطی
ز جمع آیات ناسخ و منسوخ
عملکرد علامه طباطبایی
عملکرد شنقیطی
ح) تعیین معانی اصطلاحات قرآنی با کمک آیات دیگر
عملکرد حضرت علامه طباطبایی
عملکرد شنقیطی
ط) سياق
عملکرد حضرت علامه طباطبایی
عملکرد شنقیطی
گفتار دوم: روشهای تفسیر آیات بدون تناسب ظاهری
ألف) توجه به آیات مخالف و رفع اختلاف ظاهری آنها
عملکرد حضرت علامه طباطبایی
عملکرد شنقیطی
ب) ترجیح یک احتمال در معنای آیهای با کمک آیات دیگر
عملکرد حضرت علامه طباطبایی
عملکرد شنقیطی
فصل سوم: نقاط اشتراک و افتراق الميزان و أضواء البيان
گفتار: اول نقاط اشتراک
ألف) استفاده از گونههای مختلف تفسیر قرآن به قرآن
ب) مقایسه جایگاه سیاق و کاربردهاي آن در تفاسير أضواء البيان و الميزان
گفتار دوم: نقاط افتراق
ألف) برداشتهای متفاوت از گونههای مختلف تفسیر قرآن به قرآن
ب) اختلاف در گونه آیات محکم و متشابه
نظریه روح معنا نزد علامه طباطبایی
نظریه انکار مجاز نزد شنقیطی»
اختلاف در تعیین مصداق آیات
فصل چهارم: آسیبشناسی تفسیر أضواء البیان در به کارگیری روش تفسیر قرآن به قرآن
گفتار اول: آسیبشناسی أضواء البيان.
الف) تفسیر نکردن تمام سورهها و آیات قرآن
ب) بهره نادرست و قابل بحث در استفاده از سیاق
ج) استفاده قابل اشکال و ناتمام در تفسیر آیات از آیات دیگر چ ) استفاده بیش از حد آیات و توجه کمتر به قرائن دیگر
ح) استفاده قابل مناقشه و نادرست وی از سیاق در برخی از آیات
گفتار دوم: آسیب شناسی المیزان
الف) عدم توجه به روایات .
ب) ضعف در استفاده از سیاق در برخی از آیات
جمع بندی و نتیجه گیری
منابع
