بسم الله الرحمن الرحیم
عنوان: بررسی علل عداوت و بغض در میان مسلمانان و راهکارهای رفع آن از منظر قرآن
استاد راهنما : حجة الاسلام و المسلمین علی نژاد (زیدعزه)
محقق: محمود نثاری نیا
سال تدوین : 1400
چکیده
مسالۀ محوری که در نگارش این پژوهش دنبال شده عبارت از معرفی دو وصف مذموم بنام عداوت و بغضاء است؛ به این بیان که هر چه انسان به خداوندی که بیشترین محبت از او صادر می شود نزدیک تر شود، طبیعتا محبت و رحمت بیشتری از ناحیه او دریافت خواهد کرد ؛ و هر چه آدمی از منشأ و مصدر محبت یعنی خداوند متعال فاصله بگیرد ، از محبت او کاسته شده و عداوت و کینه جای می گیرد. چرا که در جایی که خدا هست وحدت و توحید هست و هرجا که توحید هست محبت و رحمت هم وجود دارد. در این صورت عداوت و بغض امکان ندارد؛ زیرا که عداوت و بغض حاصل از تشتت و تفرقه در قلوب است و با وحدت و توحید سازگاری ندارد. پس مهم ترین یافته در این پژوهش رسیدن به جامعه ای متحد و بدور از تفرقه است. برای اینکه جامعه دامن گیر این دو وصف مذموم نشود علل معنوی و اجتماعی که عبارت از حسادت ورزیدن، تکبر، اختلاف و تفرقه که منشأ پیدایش تشتت در درون جامعه بوده با الهام گرفتن از منبع وحی ذکر کرده. و در مقابل سعی شده راهکارهایی معنوی و اجتماعی مانند: ایمان پایدار، بردباری ( ایستادگی در مقابل ناملایمات)،اصلاح ذات البین و اتّحاد ( همبستگی درون جامعه ). برای رفع این معضل اجتماعی با توجه به کلام وحی ارائه شود. در این پژوهش از دو روش کتابخانه ای و نرم افزاری استفاده شده.
کلید واژه ها: علل عداوت و بغضاء، راهکار رفع عداوت و بغضاء، عداوت در میان مسلمین،عداوت و بغضاء در قرآن کریم.
فهرست
مقدمه 1
بیان مسأله 3
اهمیت و ضرورت تحقیق 4
اهداف تحقیق 4
سؤالات اصلی و فرعی 5
فرضیه تحقیق 6
پیشینه تحقیق 6
روش تحقیق 7
فصل اول : کلیات و مفاهیم ـ
گفتار اول : مفاهیم 8
تعریف واژه عداوت 8
تعریف واژه بغض 9
تفاوت واژه عداوت و بغضاء 9
تعریف واژه شنئآن 10
تعریف واژه غِل 11
تعریف واژه علل 11
تعریف واژه راهکار 11
گفتار دوم : کلیات 12
1 . ذاتی یا عارضی بودن عداوت و بغضاء 12
تعریف واژه ذاتی 12
تعریف واژه عارضی 13
بررسی نظریه علامه طبرسی(ره) 13
بررسی نظریه علامه طباطبایی(ره) 14
بررسی نظریه آیت الله مکارم(دامت 15
بررسی نظریه علامه مصطفوی (ره) 16
2 . انواع عداوت و بغضاء 17
الف .عداوت و بغض نسبت به خدا 17
ب. عداوت و بغض برای خدا 18
ت. عداوت و بغض با دشمن ولی خدا 20
ث. عداوت و بغض با مردم 21
ج. عداوت و بغض شیطان با انسان 22
د. عداوت و بغض نسبت به دشمنان خدا 23
و. عداوت و بغض نسبت به نفس 24
3 . تفاوت مراتب عداوت و بغضاء 25
4 . پیامدهای عداوت و بغضاء در میان مسلمانان 26
الف. عداوت موجب محرومیت از فضائل 27
ب. عداوت موجب نفاق و کینه 28
ج. عداوت موجب تباهی دین و روابط اجتماعی 29
جمع بندی (فصل اول) 30
فصل دوم : علل معنوی و اجتماعی عداوت و بغضاء در میان مسلمانان ـ
مقدمه 32
گفتار اول: علل معنوی و اخلاقی عداوت و بغضاء 32
تعریف واژه معنوی 33
تعریف واژه اخلاق 33
1 . علت حسادت ورزیدن 36
الف. تعریف واژه حسد 37
ب. نظریه علامه طبرسی (ره) درباره حسد 38
ج. نظریه آیت الله مکارم(دامت برکاته) درباره حسد 39
2 . علت تکبر یا بزرگ منشی نمودن 40
الف. تعریف واژه تکبر 40
ب. تفاوت واژگان کبر ، تکبر و استکبار 41
ج. نظریه علامه طباطبایی(ره) درباره تکبر 42
د. احادیث تکبر 44
3. علت کینه توزی 45
الف. تعریف واژه شنئان 45
ب. نظریه علامه طبرسی(ره) درباره شنئان 46
ج. نظریه آیت الله مکارم (دامت برکاته) درباره شنئان 47
4. علت نجوای حرام 49
الف. تعریف واژه نجوا 49
ب. اقسام نجوا 50
ج. نظریه علامه طبرسی (ره) درباره نجوای حرام 51
د. نظریه عبدالحسین طیب (ره) درباره نجوای حرام 52
و. نظریه آیت الله مکارم (دامت برکاته) درباره نجوای حرام 52
نتیجه 53
گفتار دوم: عِلَل اجتماعی و فرهنگی عداوت و بغضاء 54
تعریف واژه اجتماع 54
تعریف واژه فرهنگ 55
1 . علت اختلاف و تفرقه 55
الف. تعریف واژه تفرقه 56
ب. تعریف واژه اختلاف 56
ج. نظریه علامه طبرسی (ره) درباره تفرقه 57
د. نظریه عبدالحسین طیب (ره) درباره تفرقه 58
و. نظریه علامه طباطبایی(ره) درباره تفرقه 60
ر. نظریه آیت الله مکارم (دامت برکاته) درباره تفرقه 61
2 . علت نقض میثاق 63
الف. تعریف واژه میثاق 63
ب. تفاوت واژه میثاق با عهد 64
ج. نظریه علامه طباطبایی (ره) درباره نقض میثاق 65
د. نظریه آیت الله مکارم (دامت برکاته) درباره نقض عهد 67
3 . علت شرب خمر و قمار 69
الف. تعریف واژه شرب خمر 70
ب. تعریف واژه قمار 71
ج. نظریه عبدالحسین طیب (ره) درباره شرب خمر و قمار 72
د. نظریه علامه طباطبایی (ره) درباره شرب خمر و قمار 74
و. نظریه آیت الله مکارم (زیدعزه) درباره شرب خمر و قمار 76
4 . علت ربا خواری 77
الف. تعریف واژه ربا 77
ب. تفاوت ربا با انفاق 78
ج. نظریه علامه طباطبایی (ره) درباره ربا خواری 79
د. نظریه آیت الله مکارم (زیدعزه) درباره ربا خواری 80
5 . علت دشنام دادن ( سبّ) 82
الف. تعریف واژه سبّ 82
ب. تفاوت سبّ با فحش 83
ج. نظریه حجازی از مفسران اهل سنت درباره سبّ 84
د. نظریه زحیلی از مفسران اهل سنت درباره سبّ 85
و. احادیث درباره سبّ 87
جمع بندی ( فصل دوم ) 88
نظریه علامه جعفری (ره) درباره علل معنوی و اجتماعی عداوت 88
فصل سوم : راهکارهای رفع عداوت و بغضاء در میان مسلمانان ـ
مقدمه 90
گفتار اول : راهکار معنوی و اخلاقی رفع عداوت و بغضاء 90
1 . راهکار پایداری در ایمان 91
الف. تعریف واژه ایمان 92
ب. نظریه علامه طبرسی (ره) درباره ایمان 93
ج. نظریه علامه طباطبایی (ره) درباره ایمان 93
د. نظریه آیت الله مکارم (زیدعزه) درباره ایمان 95
2 . راهکار صبر ( شکیبایی) 96
الف. تعریف واژه صبر 96
ب. نظریه علامه طبرسی (ره) درباره صبر 97
ج. نظریه علامه طباطبایی (ره) درباره صبر 98
د. نظریه آیت الله مکارم (دامت برکاته) درباره صبر 100
احادیث صبر 101
3 . راهکارتقویت دوستی با متقین 102
الف. تعریف واژه خلیل 103
ب. تعریف واژه تقوا 103
ج. نظریه علامه طبرسی (ره) درباره دوستی با متقین 104
د. نظریه علامه طباطبایی (ره) درباره دوستی با متقین 105
و. احادیث دوستی با متقین 107
نتیجه 107
گفتار دوم : راهکار اجتماعی و فرهنگی رفع عداوت و بغضاء 108
1 . اتّحاد ( وحدت ) 108
الف. تعریف واژه اتحاد 109
ب.تعریف واژه جمیعا 109
ج. نظریه علامه طباطبایی (ره) درباره اتحاد 110
د. نظریه آیت الله مکارم (دامت برکاته) درباره اتحاد 112
و. نظریه علامه حسینی همدانی (ره) درباره اتحاد 115
2. راهکار عدالت ورزیدن 117
الف. تعریف واژه عدالت 117
ب. تفاوت عدالت با قسط 118
ج. نظریه علامه طبرسی (ره) درباره عدالت ورزیدن 119
د. نظریه ابوالفتوح رازی (ره) درباره عدالت ورزیدن 119
و. نظریه آیت الله مکارم (دامت برکاته) درباره عدالت ورزیدن 120
3 . راهکار اصلاح ذات البین 121
الف. تعریف واژه اصلاح 122
ب. نظریه علامه طباطبایی (ره) درباره اصلاح 123
ج. نظریه آیت الله مکارم (دامت برکاته) درباره اصلاح 124
د. احادیث درباره اصلاح 126
4 . راهکار صله رحم 128
5 . راهکار نجوا به نیکی 128
6 . راهکار ادب و احترام 129
7 . راهکار خوش رویی 130
احادیث درباره خوش رویی 131
نتیجه 132
خاتمه 133
فهرست منابع 135
