دفاع مشروع از منظر فقه امامی و فقه شافعی

بسم الله الرحمن الرحیم 
موضوع: دفاع مشروع از منظر فقه امامی و فقه شافعی 
محقق: سید ابوالقاسم حسینی فداله 
استاد راهنما: حجت السلام و المسلمین دکتر محسن مهاجرنیا
سال تحصیلی: 1398ـ1397

از دیرباز تا کنون مسائل حقوق کیفری همواره در زندگی فردی و اجتماعی مردم در درجه بالایی از اهمیت قرار داشته و دارد و از این رهگذر، عالمان اسلامی و غیر اسلامی به تبیین آن اهمیت گمارده اند؛ از جمله مسائل مطرح در این زمینه، می توان به بحث دفاع مشروع اشاره کرد که در پایان نامه حاضر این موضوع از منظر فقه شیعی و شافعی در محورهای مبانی، شرایط، اهداف و انواع مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های تحقیق نشان می دهد که اکثر فقهای شیعی و شافعی در بسیاری از مباحث مربوط به مساله دفاع مشروع اتفاق نظر دارند، این تحقیق بر اساس روش توصیفی تحلیلی به مقایسه دیدگاه های دو مذهب پرداخته و به نتایج ذیل دست یافته است: 
‌أ.    دفاع، زمانی مشروع به حساب می آید که همه شرایط و ضوابط آن از طرف مدافع رعایت شده باشد. 
‌ب.    این نوع دفاع، مورد پذیرش همه مکاتب فکری و فقهی قرار گرفته است. 
‌ج.    دفاع مشروع اهداف فراوانی دارد که به طور کلی می توان به بهبود روند زندگی فردی و اجتماعی اشاره کرد. 
‌د.    فقه شیعه و شافعی در موضوع دفاع مشروع، از نزدیکی زیادی در دیدگاه برخودار هستند، از جمله دفاع از سرزمین اسلامی در مقابل دشمن خارجی که به وجوب آن رای داده اند. 
واژگان کلیدی: جهاد، مشروع، دفاع مشروع، فقه شیعه، فقه شافعی، تجاوز.

فهرست مطالب 
مقدمه 
طرح تحقیق
1.    طرح مسئله 
2.    سؤالات تحقیق
1ـ2. سؤال اصلی 
2ـ2. سؤالات فرعی 
3.    فرضیه تحقیق
4.    اهداف و فوائد تحقیق
5.    پیشینه تحقیق و امتیازات این پژوهش 
6.    نتایج تحقیق
7.    ضرورت تحقیق
فصل اول: کلیات و مفاهیم
گفتار اول: کلیات
تاریچه دفاع و تحولات آن 
گفتار دوم: مفاهیم
1.    مفهوم فقه شیعه
2.    مفهوم فقه شافعیه
3.    مفهوم دفاع مشروع
4.    مفهوم تجاوز
5.    مفهوم مشروع
6.    تعریف دفاع مشروع
نتیجه گیری
فصل دوم: ادله و مبانی دفاع مشروع از منظر فقه امامیه و شافعیه 
گفتار اول: ادله دفاع مشروع
1.    ادله منصوص در مصادر شیعه
1ـ1. آیات دفاع
2ـ1. روایات دفاع
2.    ادله منصوص در مصادر شافعیه 
1ـ2. آیات دفاع 
2ـ2. روایات دفاع 
گفتار دوم: مبانی دفاع مشروع 
1.    مبانی دفاع مشروع از نظر فقه شیعه 
1ـ1. نظریه طبیعی 
2ـ1. نقض قرارداد اجتماعی 
3ـ1. نظریه اجرای حق 
4ـ1. نظریه اجبار معنوی 
5ـ1. نظریه دفاع بر اساس قاعده احسان 
6ـ1. نظریه تعارض دو حق 
7ـ1. نظریه کرامت 
2.    مبانی دفاع مشروع از نظر فقه شافعی 
1ـ2. نظریه حق طبیعی 
2ـ2. نظریه نقض قرارداد اجتماعی 
3ـ2. نظریه اجرای حق 
4ـ2. نظریه اجبار معنوی 
5ـ2. نظریه دفاع در قاعده احسان 
6ـ2. نظریه تعارض دو حق 
7ـ2. نظریه کرامت احسان
نتیجه گیری 
فصل سوم: شرایط و اهداف دفاع مشروع 
گفتار اول: شرایط دفاع مشروع 
1.    آیات ناعادلانه بودن تجاوز و تعدی 
2.    فعلیت تجاوز یا قریب الوقوع بودن خطر 
3.    تناسب بین دفاع و تجاوز 
گفتار دوم: اهداف دفاع مشروع 
1.    هدف متعالی یا الهی 
2.    اهداف انسانی یا مادی 
نتیجه گیری 
فصل چهارم: اقسام دفاع از دیدگاه فقه امامی و شافعیه 
گفتار اول: دفاع خاص یا شخصی 
1.    دفاع از نفس خود 
2.    دفاع از عرض و ناموس 
3.    دفاع از مال 
4.    دفاع از جان دیگری 
5.    دفاع از ناموس دیگر ی
6.    دفاع از مال دیگری 
گفتار دوم: دفاع از سرزمین 
1.    دفاع سازمان یافته از دولت و سرزمین خودی 
2.    دفاع از دولت اسلامی دیگر در برابر تهاجم دولت غیر اسلامی 
گفتار سوم: دفاع اجتماعی 
1.    معنای معروف و منکر 
2.    دلایل دفاع اجتماعی در نصوص اسلامی
3.    وجوب دفاع اجتماعی 
نتیجه گیری 
منابع و مآخذ