عنوان درس: تاريخ خلفا
مقدار ساعت درس: 48
نوع درس: نظري
پيش‌نياز: تاريخ رسول خدا
هدف: بررسی جریان سقیفه، چگونگی حاکمیت خلفای سه گانه و عملکرد آن¬ها
سرفصل‌ها
کليات:
ضرورت، اهمیت و منابع
مفاهيم: امامت، امام، خلافت و خليفه (تغییر خلافت الهی به خلافت زمینی)
مروري بر مهم ترین رویدادهای هنگام رحلت رسول خدا (پیامبران دروغین، تکاپوی خلفا برای جانشینی، منع از نگارش وصایت پیامبر و سرپیچی از جیش اسامه)
دوران ابوبکر
- سقيفه: زمينه‌ها، علل و چگونگي
- حضرت زهرا و مسئله رهبري
- شرح‌حال اجمالي و شخصيت ابوبکر، فرايند تصدي خلافت
- وضعيت سياسي مخالفان و شيوه‌هاي برخورد با آنان، داخل مدينه: (انصار، بني‌هاشم، شیعیان، انصار و ابوسفيان)، خارج مدينه: (مخالفان سياسي و اعتقادي)، کارگزاران و شيوه‌هاي گزينش آنان، ممانعت از خمس اهل بیت)
- وضعيت اقتصادي
- وضعيت نظامي (جنگ های رده و فتوحات)
- وضعيت فرهنگي و اجتماعی (متنبيان، زمنیه سازی منع تدوين حديث، نفوذ نومسلمانان اهل کتاب، تغییر احکام دین و سنت¬های پیامبر، جمع قرآن و ....)
- اميرالمؤمنين و ابوبکر
دوران عمر
- شرح حال اجمالي و شخصيت، فرايند تصدي خلافت
- وضعيت سياسي (تشکيل ديوان، کارگزاران، بکارگیری بنی امیه در امور حکومتی و ...)
- وضعيت اقتصادي
- وضعيت نظامي (فتوحات)
- وضعيت فرهنگي و اجتماعی (منع تدوين حديث، نفوذ نومسلمانان اهل کتاب، تغییر احکام دین و سنت¬های پیامبرو ....)
- برخورد عمر با بنی هاشم و شیعیان
- اميرالمؤمنين و عمر
دوران عثمان
- شرح حال اجمالي و شخصيت، فرايند تصدي خلافت (شوراي شش نفره)
- وضعيت سياسي (کارگزاران، تسلط بنی امیه در امور حکومتی، زمینه¬سازی برای تغییر نظام خلافت به پادشاهی)
- وضعيت اقتصادي
- وضعيت نظامي (ادامه فتوحات)
- وضعيت فرهنگي و اجتماعی (جمع‌آوري و توحید مصاحف، تغییر در احکام دین، استمرار منع نقل و نگارش احادیث پیامبر، رشد دنیاگرایی)
- اعتراضات مسلمانان و قتل عثمان
- اميرالمؤمنين و عثمان
شيوه ارزشيابي
فعاليت کلاسي تحقيق آزمون کتبي
3 2 15
روش تدريس: تلفيقي
ابزار و امکانات: وايت برد، پاور پوينت
منابع:
متن آموزشي:
1. پس از غروب؛ يوسف غلامي؛ قم: نشر معارف، 1388.
2. تاريخ اسلام ج2؛ مهدي پيشوايي؛ قم: نشر معارف، 1393
منبع اصلی:
1. تاريخ خلفا؛ رسول جعفريان؛ قم: الهادي، 1378.
2. تاريخ تحليلي اسلام: از آغاز تا واقعه طف؛ محمد ابراهيمي ورکياني، قم: نشر معارف، 1390.
3. تاريخ اسلام (تا سال چهلم هجري)؛ اصغر منتظر القائم؛ اصفهان: دانشگاه اصفهان و سمت، 1389.
منبع فرعی:
1. موسوعة التاريخ الاسلامي؛ محمدهادي يوسفي غروي؛ قم: مجمع الفکر الاسلامي، 1431
2. الصحيح من سيرة الامام علي؛ سيد جعفر مرتضي؛ بيروت: المرکز الاسلامي للدراسات، 1430.
3. تاريخ اسلام؛ علي اکبر فياض؛ تهران: دانشگاه تهران، 1335.
4. تاریخ اسلام در نهج البلاغه؛ دانش کیا؛ قم: معارف.
5. نخستين نيم قرن از تاريخ اسلام در آيينة نهج البلاغه؛ عبدالمجيد معاديخواه؛ قم: نشر معارف،1380.
6. تتمة المنتهی در تاریخ خلفا؛ شیخ عباس قمی؛ ترجمه غلامحسین انصاری، تهران، امیرکبیر، 1391ش.