درس تاریخ و علوم قرآن
معرفی درس
نام درس: تاریخ و علوم قرآن
تعداد واحد: ۲
پیش‌نیاز: ندارد
اهداف درس
۱. آشنایی با مفاهیم، اصطلاحات و مسائل اساسی علوم قرآن
۲. شناخت تاریخ جمع‌آوری، تدوین و نزول قرآن کریم
۳. آشنایی با شبهات و دیدگاه‌های مختلف پیرامون تاریخ قرآن
۴. توانایی تحلیل و ارزیابی مسائل علوم قرآنی
۵. ایجاد زمینه برای پژوهش‌های تخصصی‌تر در حوزه قرآن
۶. تقویت مهارت‌های علمی برای پاسخگویی به شبهات قرآنی
۷. آشنایی با منابع معتبر علوم قرآن و روش استفاده از آن‌ها
۸. آشنایی با ارتباط علوم قرآن و تفسیر
سرفصل‌ها و مباحث اصلی
۱. کلیات و مفاهیم علوم قرآن
تعریف علوم قرآن و موضوعات آن
اهمیت و جایگاه علوم قرآن در مطالعات اسلامی
تاریخچه پیدایش علوم قرآن
۲. تاریخ نزول قرآن
معنای وحی و اقسام آن
مراحل نزول قرآن (نزول دفعی و تدریجی)
ترتیب نزول سوره‌ها و آیات
اسباب نزول (شان نزول آیات)
۳. جمع‌آوری و تدوین قرآن
جمع‌آوری قرآن در عصر پیامبر (ص)
جمع‌آوری قرآن در زمان خلفا
مراحل تدوین و کتابت قرآن
بررسی شبهات پیرامون جمع‌آوری قرآن
۴. قرائات قرآن
تعریف قرائت و انواع آن
قرائات سبعه و عشره
تأثیر قرائات در فهم قرآن
دیدگاه شیعه و اهل سنت درباره قرائات
۵. تحریف‌ناپذیری قرآن
دلایل قرآنی و روایی بر مصونیت قرآن از تحریف
بررسی دیدگاه‌های مخالف
نقد شبهات تحریف قرآن
۶. اعجاز قرآن
انواع اعجاز: بیانی، علمی، عددی و ...
وجوه اعجاز قرآن
تفاوت اعجاز قرآن با معجزات دیگر پیامبران
نمونه‌هایی از اعجاز قرآن
۷. علوم مرتبط با قرآن
علم ناسخ و منسوخ
علم محکم و متشابه
علم متشابه و محکم
علم مبهمات قرآن
علم غریب‌القرآن
علم اسباب النزول
۸. ترجمه و تفسیر قرآن
تاریخچه ترجمه قرآن
اصول و ضوابط ترجمه صحیح
جایگاه تفسیر در فهم قرآن
معرفی مکاتب تفسیری
۹. نسخه‌شناسی و مصاحف قرآن
آشنایی با مصاحف معتبر
بررسی نسخه‌های خطی قرآن
تطور رسم‌الخط قرآن
۱۰. جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
اهمیت تاریخ و علوم قرآن در مطالعات دینی
نقش علوم قرآن در تفسیر و فهم بهتر آیات
ضرورت پژوهش‌های جدید در حوزه علوم قرآن
منابع پیشنهادی
۱. الاتقان فی علوم القرآن، جلال‌الدین سیوطی
۲. مباحث فی علوم القرآن، آیت‌الله معرفت
۳. التمهید فی علوم القرآن، آیت‌الله معرفت
۴. علوم قرآن، محمدهادی معرفت
۵. تاریخ قرآن، دکتر رامیار
۶. قرآن‌شناسی، شهید مطهری
۷. قرآن کریم
روش تدریس و ارزشیابی
تدریس به صورت موضوعی و تحلیلی
بحث و گفت‌وگو پیرامون مسائل و شبهات
ارائه تحقیق یا مقاله کوتاه
آزمون کتبی پایان ترم