عنوان درس:
مهارت های مناظره
مقدار ساعت درس: 16 + 32 ساعت
نوع درس: نظری عملی
پیش نیاز: ندارد
هدف: ا ج یاد توان مناظره با شناخت رو شها، مراحل و آداب مناظره و استدلال
سرفص لها:
1. کلیات: )مفاهیم، پیشینه، منابع(
2. ضرورت مناظره )از منظر عقل، قرآن و روایات(
3. انواع مناظره:
3.1 . از نظر حکم )مشروع، غیر مشروع(؛
3.2 . از نظر روش )سؤال محور، موضوع محور(.
4. آداب مناظره كنندگان:
4.1 . اخلاقی )نیت صحیح، حقیقت جویی و...(؛
4.2 . روشی )عالمانه، منصفانه، پرهیز از اطاله کلام مضر خودداری از بازی با
الفاظ و...(.
5. آفات مناظره:
5.1 . اخلاقی )تعصب كوركورانه، تمسخر یكدیگر، تند خویی و...(؛
5.2 . روشی )عدم تسلط بر استخراج جواب از ادله، استفاده زیاد از قیاس و رد
باطل با مطلب نادرست، تحلیل نادرست ادله، آمیخ ن ت حق با باطل، كاربست
مغالطه و...(.
6. پیش نیازهای قبل از مناظره:
273
رشتۀ مذاهب اسلامی )سطح سه(
6.1 . خ تصص به علم مورد نیاز موضوع مناظره )در مناظره با فرد وهابی
خ تصص به علم رجال و درایه شیعه و اهل تس ن ن(؛
6.2 . آشنایی با شبهات م خ �الفان و مبانی علمی آنان؛
6.3 . شناخت انواع مغالط ههاو خ تصص در روش مغالطه؛
6.4 . شناخت تكنی كهای جدل؛
6.5 . خ تصص در روش استدلال منطقی.
7. اجزاء مناظره:
7.1 . موضوع مناظره و خصوصیات آن )نحوه انتخاب موضوع، جزئی بودن
موضوع، تهاجمی بودن، بنیادی بودن(؛
7.2 . طرف ن ی مناظره و شروط آن )مشخص بودن فرد مناظره كننده، سطح
علمی و...(؛
7.3 . م ج �ری )مشخص شدن مسلك و تمایلات اعتقادی و علمی م ج �ری، مع ن ی
شدن حدود م ج �ری در اداره مناظره، عدم داوری م ج �ری و...(.
7.4 . م خ �اطبان:
7.4.1 . مشخص شدن نوع م خ �اطب )م خ �اطب متخصص، م خ �اطب عوام و...(؛
7.4.2 . همراه سازی م خ �اطب با خود )صحبت با م خ �اطبان به جای طرف مناظره،
جدا سازی م خ �اطب از فرد مناظره كننده، یاف ن ت مشتركات با م خ �اطبان و
پرورش آن، پرهیز از طرح مباحث به گونه حساسیت زا و تشنج آفرین و...(.
8. منابع و مدارک مورد استناد در مناظره:
8.1 . مورد قبول طرف ن ی؛
8.2 . مورد قبول فرد مقابل؛
8.3 . اصلی و دست اول.
9. روش صحیح استناد به مدارك:
9.1 . قرآن )استناد به آیات محكم و غیر متشایه، توجه به سبب و شأن نزول،
274
کلیات، برنامه درسی و سرفصل دروس رشت هها و گرای شهای تخصصی
حوزه دانشی «کلام، ادیان، مذاهب و فرق » )جلد دوم(
توجه به معنای واژگان در عصر نزول و عدم تحمیل معنای بی نام و نشان، عدم
استناد به قرآن به تنهایی به جهت ذو وجوه بودن، عدم تفسیر به رأی، دقت به
ناسخ و منسوخ(؛
9.2 . سنت )صحت سند یا صدور، عدم تناقض با آیات و روایات و عقل قطعی(؛
9.3 . تفسیر )عدم تفسیر به رأی، استناد به تفاسیر معتبر، همخوانی تفسیر با تاریخ،
مكان و زمان نزول آیه(؛
9.4 . تاریخ )استناد به منابع تار خ یی معتبر، عدم تعارض با باورهای قطعی و علمی
اعتقادی، عدم تعارض با قرآن، عدم تعارض تعارض با عقل(؛
9.5 . لغت )استناد به منابع لغت معتبر، عدم كاربست مشترك لفظی بدون قرینه،
عدم استعمال لغت در بیش از یك معنا، مشخص نمودن حقیقی و م ج �ازی(.
10 . زمان در مناظره:
10.1 . مدت مناظره؛
10.2 . محاسبه كننده وقت؛
10.3 . نحوه استفاده از وق تهای باقیمانده؛
10.4 . جبران وقت هایی كه یكی از طرف ن ی یا هر دو اضافه سخن گفته اند.
11 . مكان مناظره:
11.1 . مالك مكان مناظره؛
11.2 . نحوه حضور در مكان مناظره؛
11.3 . افراد همكار و پشت صحنه.
روش تدریس: عمومی
275
رشتۀ مذاهب اسلامی )سطح سه(
ابزار و امکانات: مرسوم
م ن ت آموزشی: ندارد
منبع اصلی:
1. الاحتجاج، احمد بن علی طبرسی، مشهد، نشر المرتضى، 1403 ق.
2. آداب البحث و المناظره، محمد ام ن ی الشنقیطی، مکتبة ابن تیمیه، ب یتا.
3. مناظره و تبلیغ )فن مناظره، م ج �ادله، مغالطه و خطابه ها(، محمدباقر شریعتی
سبزواری، قم، بنیاد فرهنگی مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف، 1389 ش.
4. روش مناظره آداب و مهار تهای آن، اصغر مسعودی، مرکز ب ن ی المللی ترجمه و نشر
المصطفی، 1394 ش.
5. آداب مناظره و گفتگو در اصول دین، سید علی حسینی میلانی، قم، الحقایق،
ب یتا.
منبع فرعی:
1. تاریخ ا ج لدل، محمد ابوزهره، قا هره، دارالفکرالعربی، 1424 ق.
2. المنطق، محمدرضا مظفر، بیجا، فیروزآبادی، 1383 ش.
3. الإیضاح لقوان ن ی الاصطلاح ف یا ج لدل والمناظرة، محیی الدین یوسف بن عبدالرحمن
ابن ا ج لوز یالحنبلی، قاهره، مکتب همدبولی، 1415 ق.
4. شرح عبد الوهاب على الولدیة فی آداب البحث والمناظرة، عبدالوهاب بن حس ن ی بن ولی
الدین الآمدی، میراث النبوة للنشر و التوزیع، 2016 م.
5. آداب الحوار و التشاور فی الاسلام، محمد سید طنطاوی، مصر، نهضة مصر، 1997 م.
6. آداب مناظره با وهابیت، سید م ج �تبی عصیری، قم، دلیل ما، 1390 ش.
7. اصول و تکنی کهای برقراری ارتباط مؤثر با دیگران، قادر باستانی، تهران، نشر
ققنوس، 1394 ش.