پذیرش مقاله حجج اسلام قیوم زاده و افشاری در دو فصلنامه مطالعات مقارنه ای مذاهب اسلامی

دیدگاه‌های اندیشمندان امامیه و معتزلیان در مسأله توحید افعالی
نویسندگان

محمود قیوم زاده  
 

محمد افشاری 

دانش پژوه سطح چهار تاریخ و سیره پیامبر مرکز تخصصی ائمه اطهار 

چکیده

توحید افعالی، یکی از مسائلی است که در مذاهب اسلامی و بخصوص تشیع، در زمینه خداشناسی مطرح شده و اندیشمندان مسلمان به تبیین عقلانی آن پرداخته‌اند. گستره فاعلیت خدا رکن اساسی این بحث است که میزان اعتقاد به آن، نحوه اعتقاد دانشمندان امامی به موضوع توحید افعالی را مشخص می‌کند. این پژوهش با بیان معنای دقیق و صحیح توحید افعالی و گزارش اجمالی از دیدگاه مذاهب اسلامی در این باره، به روش تحلیل مقایسه‌ای به بررسی اندیشه توحید افعالی از منظر دانشمندان متقدم و متأخر شیعه و مقایسه آن با دیدگاه معتزله می‌پردازد. نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن است که معتزله منکر خلق افعال توسط خداوند می باشند و انسان را ایجاد کننده فعلش می‌دانند. متقدمان شیعه، در مسئله «خلق افعال انسان» با معتزله همفکر بوده و هر دو گروه، افعال انسان را از گستره خالقیت الهی جدا دانسته و از این‌روی در مقابل اشاعره قرار داشتند. این اندیشه در شیعه، تا دوره متأخر ادامه داشت، تا این‌که نظرات فلسفی و عرفانی ملاصدرا رواج چشم‌گیری در عالم تشیع پیدا کرد و بسیاری از اندیشه‌های شیعی، رنگ فلسفی و عرفانی به خود گرفت. اندیشه توحید افعالی نیز در شیعه امامیه به‌ طور کامل دگرگون شد و نفی خلق افعال انسان، جای خود را به مخلوقیت افعال انسان داد.

برای دریافت اصل مقاله وارد لینک شوید.