پذیرش مقاله حجت الاسلام معینی فر و سرکار خانم نجفی در دو فصلنامه مطالعات مقارنه ای مذاهب اسلامی

موضوع: رابطۀ عقل و دین در ساحت معرفت‌شناسی از دیدگاه ابن‌تیمیه
نویسندگان

محمد معيني فر  
دانش‌آموختۀ حوزۀ علمیۀ قم و دانشیار گروه مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب 

زينب نجفی

دانش‌آموختۀ دکترای مذاهب کلامی دانشگاه ادیان و مذاهب 

چکیده

همواره شناخت جایگاه عقل در بین مکاتب مختلف کلامی از بعد معرفت‌شناسی دارای اهمیت بسیار بوده است؛ برخی مانند متکلمین اساس و مبنای علم خود را بر استدلال عقلی بنا نهاده‌ وبرخی مانند متصوفه عقل را در معرفت ناکارآمد دانسته‌اند. ابن‌تیمیه به عنوان بنیانگذار مکتب سلفی، هر دو گروه را رد کرده و گاهی دلیل عقلی را به صورت غیر مستقل و تابع شرع پذیرفته است و در مواردی برای حل تعارض بین عقل و شرع، عقل را مردود دانسته است؛ اما با بررسی تفکرات او چنین به دست می‌آید که در بسیاری موارد به صورت واضح، حجّیّت دلیل عقلی را کاملاً رد کرده است و حتی پذیرش دلیل عقلی را منجر به تعطیل شناخت خدا دانسته است. در نظرات ابن‌تیمیه در این زمینه تناقضات بسیاری دیده می‌شود و با توجه به اينكه خود را عقل‌گرا می‌نامد، اما در بسیاری موارد عقل را رد کرده است و از طرفی دیگر در عین مردود دانستن دلیل عقلی، خود برای بیان نظراتش، به استدلال عقل تمسّک جسته است. نتیجۀ رد عقل در نزد او، توجه به ظاهر کتاب، حس‌گرایی و نهایتاً تجسیم خداوند بوده‌است. او اگرچه داعیۀ حمایت از عقل را داشته، اما در عمل، ساحت دین را از استدلال عقل جدا دانسته است.

برای دریافت اصل مقاله وارد لینک شوید.