عنوان درس: تاريخ تشيع 1 و 2
تعداد ساعت: 64
نوع درس: نظري
پيش‌نياز: ندارد
هدف: تبیین تاریخ مرجعیت و نیابت امام در دوران غیبت کبری و شناخت و بررسی سیر تاریخی شیعه، فرق و دولت¬های مهم شیعی از آغاز تاکنون
سرفصل¬ها
کليات: ضرورت، اهمیت و منابع
مفاهيم: شيعه و تشيع، گونه¬های تشیع (اعتقادی، محبتی و سیاسی)، اماميه، رافضی، ترابی، علوی، قطعیه و ... .
مروري بر ديدگاه‌هاي پيدايی تشيع ( با تأکيد بر ديدگاه «پيدايی تشيع همراه با ظهور اسلام»، با نظرداشت شواهد روايي و تاريخي).
جغرافياي انساني
- مراکز مهم شيعي در عصر حضور: حجاز، عراق، ایران، شامات و شمال آفریقا
- گسترش تشیع در عصر غیبت: آسیا، اروپا، آفریقا و آمریکا
وضعيت فکري و اعتقادي
- باورها و اعتقادات شيعيان امامي و رفتارهاي برخاسته از اين باورها مانند عدل، امامت، مهدویت، تقیّه، بداء و رجعت؛
- فرقه‌هاي منشعب: کیسانيه، زيديه، اسماعيليه و ... (سير تحول و انشعابات، انديشه‌ها، پراکندگي جغرافيايي و وضعيت کنوني)، مهم‌ترين فرقه‌هاي انحرافي (غلات، مفوّضه و ...)؛
- نيابت امام (بررسي مفهوم، کارکرد و تقسيم آن به خاص و عام).
وضعیت علمی و فرهنگی
- مراکز علمی و آموزشی شیعه؛
- مراکز و حوزه‌هاي علمي: قم، بغداد، نجف، کربلا، حله، جبل عامل، ری و اصفهان؛
- دانشمندان و مهم‌ترين آثار علمي و تمدنی؛
- تاريخ مرجعيت شيعه.
وضعيت سياسي
- قيام‌هاي شيعي (زمينه‌ها و عوامل، روند قيام، شعارها، اهداف و پيامدها، ارتباط قيام با امام)؛
- شیعیان و حاکمیت (مشروعیت حکومت جور از منظر شیعیان، تعامل شیعیان با حکومت، برخورد حکومت با شیعیان)؛
- دولت‌هاي شيعي : ادريسيان، علويان طبرستان، علويان يمن، آل‌بويه، حمدانيان، فاطميان، سربداران، صفویه و جمهوری اسلامی ایران (برآمدن، مهم‌ترين تحولات، چگونگي تعامل با شيعيان، آثار و خدمات).
وضعيت اجتماعي
- مناصب؛
- خاندان‌هاي شيعي (شخصيت‌هاي اصلي، خدمات و جايگاه فرهنگي و اجتماعی)؛
- روابط شیعیان با غیر شیعیان؛
- سبک زندگی شیعیان (آداب، رسوم، نظام خانواده، پوشش، خوراک، مسکن و ...).
وضعیت اقتصادی
- مشاغل و حرفه¬ها؛
- منابع مالی و درآمدها؛
- خمس و زکات (با تأکید بر سازمان وکالت)؛
- اوقاف و صدقات.
شيوه ارزشيابي
فعاليت کلاسي تحقيق آزمون کتبي سمينار
3 2 15 0
روش تدريس: تلفيقي
ابزار و امکانات: وايت برد، پاور پوينت
منابع:
متن آموزشي: تاريخ تشيع؛ گروه تاریخ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم: پژو هشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان سمت، 1388.
منبع اصلي:
1. تاريخ تشيع از آغاز تا پايان غيبت صغري؛ غلامحسن محرمي؛ قم: هاجر، 1394.
2. تاريخ الامامية و اسلافهم من الشيعة، منذ نشأة التشيع حتي مطلع القرن الرابع الهجري؛ عبدالله فياض؛ بيروت: اعلمي، 1406ق.
3. تاريخ تشيع؛ محمدکاظم خواجويان؛ مشهد: جهاد دانشگاهي مشهد، ۱۳۷۸.
منبع فرعي:
1. تشيع در مسير تاريخ؛ سيدحسين محمدجعفري؛ ترجمه محمدتقي آية اللهي؛ تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامي، 1387.
2. جنبش‌هاي شيعي در تاريخ اسلام؛ هاشم معروف الحسني، ترجمه محمدصادق عارف؛ مشهد: بنياد پژوهشهاي اسلامي، 1371.
3. اطلس شيعه؛ رسول جعفريان؛ تهران: سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، 1388.
4. سيري در تاريخ تشيع؛ داودالهامي؛ قم: مکتب اسلام، 1375.